Entiteit	Naam	Overheid
Gemeente	RIJSBERGEN	Burgemeester
Provincie	Noord-Brabant	College van Gedeputeerde Staten
Land	Koninkrijk der Nederlanden	Koning Willem I

Johannes Josephus alias Jan Jozef de Vlam is geboren te Rijsbergen op 21-03-1828.

Bij de Nationale Militie¹ kreeg hij nr 151 toegewezen dat hem niet tot militaire dienst verplichtte.

De 18-jarige Jan begon in 1824 zijn loopbaan als hulponderwijzer in zijn geboortedorp Rijsbergen; Johannes solliciteert voor een functie van koster en (aankomend) organist in de St. Bavokerk van Rijsbergen. Naast zijn bezigheden heeft nog tijd om aan enkele kinderen onderwijs te geven en al snel komt het tot een definitieve benoeming tot onderwijzer. Als hij daar in slaagt gaat hij naar Boxmeer voor onderwijzer; zijn jongere broer neemt het onderwijs in Rijsbergen over. Ook in Leur zou hij aan de slag zijn geweest².

Maar op 23 september 1830 brak de revolutie uit in Brussel³, en werd de school in Rijsbergen gevorderd voor de Nederlandse troepen om te dienen als hoofdwacht⁴. De gemeenteraad besloot dan maar in 1837 tot het bouwen van een nieuw schoolgebouw naast de woning van Jan de Vlam, die tot dan toe noodgedwongen een deel van zijn huis had ingericht als schoollokaal.

In 1852 staat hij ingeschreven als hulponderwijzer op de kostschool van J. Smit te Boxmeer. Ondertussen studeert hij verder en sprokkelt met lof verschillende onderwijsakten bijeen (onderwijzersakte 4^e rang op 24-07-1844; 3^e rang op 22-04-1846;2^e rang op 6/7-04-1853) behaalde hij zijn onderwijzersakte vierde rang).

In 1853 solliciteert Jan naar de functie van Hoofdonderwijzer aan de openbare Nederduitse school, gelegen aan de Keizersgracht te Eindhoven, en hij wordt op 2 december van dat jaar aldus aangesteld. Zijn salaris is echter aan de magere kant (zijn jaarwedde in 1854 bedroeg 200 gulden per jaar⁵), maar hij kan gratis wonen in een vrijstaande woning met tuin, kan gratis stoken en hij krijgt een toeslag voor brandstof. Toch zijn die middelen ontoereikend, zeker als hij sinds 1856 een gezin te onderhouden heeft, wat hij ook meldt volgens een schrijven van 4-12-1860. Het zal dan ook de Bond voor Nederlandse Onderwijzers zijn die in 1875 de kat de bel aanbindt voor een betere verloning van alle onderwijzers.

Door zijn lidmaatschap (1854-1859) bij het Ridderlijk Gilde Sint-Sebastiaan⁶ komt Jan de Vlam in contact met Henri Keunen en leert hij aldus diens dochter Maria Anna Keunen kennen.

Henri Keunen was een van de meest invloedrijke notabelen van Eindhoven. Hij richtte in 1828 de Koninklijke Lederfabriek Gebroeders Keunen⁷ op en werd één van de grootste werkgevers van Eindhoven. Daarnaast was hij stadsarmmeester te Eindhoven.

De familie Keunen is opgenomen in het Blauwe Boekje van Nederland’s Patriciaat: NP 81 (1998) p. 148-191. N.B. Aanvullingen en verbeteringen in: NP 82 (1999), NP 83 (2000/2001), NP 88 (2007/2008) en NP 89 (2009)

Jan Jozef de Vlam was dus van 1853-1893 hoofd van de eerste openbare school aan de Keizersgracht te Eindhoven..  Als hij zich in Eindhoven vestigt, wordt hij lid van het Gilde van St Sebastiaan. Was dat opzet ?? Hoe leer je een passende vrouw kennen ??   Het zijn de vooraanstaande mannen die lid zijn van het Gilde! En bij de zuidelijke katholieke grote gezinnen waren, meisjes/vrouwen, een . . . . Dus als die goed uitgehuwelijkt  worden is éénieder gelukkig. Lang is Jan geen lid gebleven van het Gilde; hij had het druk⁸! Zijn schoonvader Henri Keunen was één van de rijke notabelen van Eindhoven en lid van het gilde.  En met familie ontmoet je familie. [Wim N. koningstein]

Over de Sint-Sebastiaangilde en haar leden, alsook over de bedrijfsleiding van fabriek Prinzen & Keunen⁹ lees je hier.

Op 7-08-1856 trouwt Jan Jozef te Eindhoven met Maria Anna Keunen, Zij is geboren te Eindhoven als dochter van Hendrik (Henri) Keunen en van Johanna Petronella Schutjes.

Aanvankelijk huisde het echtpaar op het Stratumseind D431 (ook 250)¹⁰, daarna verhuisde het gezin naar de Vrijstraat A118, dan naar de Keizersgracht¹¹ 433 (adres van de stadsschool = Vrijstraat C 384) om uiteindelijk in de Rechtestraat 381 (ook 117) te eindigen.

Er worden drie kinderen geboren:

1. Johan Jozef Maria Aloysius de Vlam. Jan is geboren te Eindhoven op 2-05-1857. Maar het noodlot slaat onverbiddelijk toe¹² en de 7-jarige knaap overlijdt te Eindhoven op 25-10-1864.
2. Maria Hendrika Adriana de Vlam. Maria Hendrika is geboren te Eindhoven op 9-06-1859. Zij trouwt in 1883 te Eindhoven met de Eindhovense sigarenfabrikant Louis van de Putt. Over dit koppel en hun kinderen volgt in een aparte rubriek.
3. Johan Jozef Julius de Vlam. Jan is geboren te Eindhoven op 12-05-1866. J.J.J. de Vlam, zoals hij later bekend staat, wordt sigarenfabrikant en politicus. Hij trouwt op 2-06-1892 te Eindhoven met Berthe van Migem. Over dit koppel en hun kinderen volgt een aparte rubriek.

Jan schreef diverse gedichten en poëzie. Hij schreef in letterkundige tijdschriften en in onderwijsbladen. Hij hechtte veel belang aan de mondelijke uitdrukkingen van gedachten, het vertellen en het voordragen. Vandaar zijn leuze:

“Bataven! Kent uw spraak en heel haar overvloed,

Wees meester van de taal. Gij zijt het van ’t gemoed!”

Verder publiceerde hij veelal onder pseudoniem stukken van letterkundige en pedagogische aard in tijdschriften en onderwijsbladen en bijdragen over het Meierijsche dialect in het boek van Schelde tot Weichsel door Leopold¹³. Een overzicht van zijn oeuvre vinden we in een aparte pagina.

In 1857 werd in Nederland de wet op het lager onderwijs aangenomen als gevolg waarvan de minister in 1858 besluit tot het instellen van de zogenaamde normaallessen. De bestaande particuliere opleidingen voor onderwijzer, die Jan had gevolgd, komen hiermee te vervallen.

In 1859 wordt Jan aangesteld tot directeur van de eerste Rijksnormaalschool te Eindhoven: hij zal die functie 38 jaar uitoefenen.

in die tijd kwamen er tegen betaling van kost en inwoning ook gemiddeld 6-8 jongens bij de familie de Vlam inwonen. Men diende zich wel strikt aan de opgelegde huiselijke regels te houden. De liefde van Jan voor de Nederlandse taal inspireerder ook tal van leerlingen die hierdoor in de journalistiek stapten of publicist werden. De auterur H.N. Ouwerling was één van die inwonende leerlingen.

Op dinsdag 12 maart 1861 vinden we Jan terug in een artikel in het Franstalig dagblad Le Courrier de la Meuse, Journal de Limbourg, nr. 60, uitgegeven te Maastricht:

Jan studeert ondertussen verder en behaalt een akte in de Franse taal. In 1868 slaagt hij voor het examen leraar Middelbaar Onderwijs in de Nederlandse Taal- en Letterkunde. Voor die tijd was dat een bijzondere prestatie waardoor naar Jan werd opgekeken.

In 1868 nam Jan naast zijn vaste job de supervisie op zich van de Stratumse normaalschool die de Zusters van Liefde uit Tilburg daar voor ordegenoten hadden ingericht. In 1869 tot 1878 werd hij ook directeur van de normaalschool van de Zusters Franciscanessen in Oirschot. Rond 1870 hielp hij de Schijndelse pastoor Ceelen bij het oprichten van een normaalschool bij de Zusters van Liefde aldaar.

De pedagoog Jan Jozef de Vlam ving vele initiatieven aan op onderwijsgebied in Zuidoost-Brabant. Op 1-01-1897 werd hij zo schoolopziener (later omgevormd tot Inspecteur) van het arrondissement Eindhoven.

Daarnaast was hij gemeenteraadslid te Eindhoven.

Jan is overleden op 2-01-1898 te Eindhoven. Hij was 69 jaar geworden.

Bij zijn uitvaart in de St. Catharinakerk wordt hij geëerd door de Sint-Vincentius-vereniging en worden er vele woorden gesproken op de begraafplaats door o.a. de schoolopzichter van Eindhoven, leerkrachten, kwekelingen, kostgangers en vriend Hendrik Nicolaas Ouwerling.

H.N. Ouwerling schrijft kort daarna een boekwerkje ter herinnering aan deze markante persoonlijkheid.

Maria Anna Keunen is overleden te Eindhoven op 4-08-1903.

Het echtpaar de Vlam-Keunen ligt begraven op het Sint-Catharinakerkhof te Eindhoven¹⁴.

In de gemeente Best is ter nagedachtenis van Jan de Vlam een straat naar hem vernoemd. J.J.DE VLAMSTRAAT.

1. Na de Franse Revolutie en de val van Napoleon hadden toenmalige grootmachten zoals de Duitse staten en het Verenigd Koninkrijk een bufferzone gecreëerd door de Belgische gebieden toe te wijzen aan het nieuwe Nederlandse koninkrijk. Dit was gebeurd zonder binnenlandse inspraak. In 1828 werd het Koninkrijk der Nederlanden geregeerd door Koning Willem I der Nederlanden. ↩︎
2. Eindhoven Encyclopedie ↩︎
3. De Verenigde Nederlandse Staten, die worden uitgeroepen na de Brabantse Omwenteling (door vooral de overwegend Franstalige provinciën en Brussel), worden in het Frans les États belgiques unis genoemd. Ook in de napoleontische tijd werd het woord België gebruikt, nu om het gebied van de Zuidelijke Nederlanden aan te duiden, waar de bevolking katholiek was en Frans, Waals of een Nederlands dialect sprak. In 1830 scheidden de Belgen zich af van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden om een nieuwe, onafhankelijke staat te gaan vormen, die dan de naam ‘België’ kreeg. Tot de aanstelling van een koning werd het Voorlopig Bewind geleid door een regent baron Surlet de Chokier. [bron: Wikipedia] ↩︎
4. De Nederlandse troepen stootten op het Franse leger, wiens hulp de Belgen hadden ingeroepen, en moesten zich terugtrekken; zij verschansten zich op de citadel te Antwerpen. Franse troepen namen de citadel wekenlang onder vuur (hierbij werden de laatste resten van de Abdij van Sint-Michiels volledig vernield) en in december 1832 viel de stad in Franse handen. Nederland erkende de Belgische onafhankelijkheid pas in 1839, bij het Verdrag van Londen, na een lange en kostbare volhardingspolitiek. In het verdrag van Maastricht (1843) werd de grens tussen België en Nederland vastgesteld. ↩︎
5. Zie ook blz. 84 Boekdeel I, Ignatius en zijn nakomelingen. Wim N. Koningstein. ↩︎
6. Het Ridderlijk Gilde Sint-Sebastiaan van Eindhoven is opgericht in 1482. Op 18 november 1616 werd de Caerte opgemaakt (statutaire bepalingen en reglement), en bekrachtigd door Philips Willem, Prins van Oranje, Graaf van Nassau, heer van Eindhoven. ↩︎
7. Molenstraat 2. Hoek Bouwstraat, later Philips’ wolframfabriek, nu een open pleintje. ↩︎
8. Jan was naar mijn vermoeden vooral een man van het gevoel en de poëzie, en had minder op met al die industriëlen en hooggeplaatsten die vooral over zaken en percentjes bezig waren. ↩︎
9. Johannes Josephus (Jan) Keunen is de kleinzoon van Henri (Carolus Hendricus) Keunen. ↩︎
10. Het is niet mogelijk om de juiste locatie te bepalen door diverse omnummeringen en een gebrek aan kadastrale gegevens voor Eindhoven. Ook een vergelijk met oude foto’s t.a.v. de huidige toestand is schier onmogelijk. ↩︎
11. Aan de stadsvesten. Vernoemd naar Dirk van Mierlo die als lid van de St Sebastiaansgilde zich keizer had geschoten. ↩︎
12. Er woedde toen een cholera-epidemie. ↩︎
13. H.N.OuwerlIng, Ter herinnering aan de weledelgestrengen heer Jan Jozef de Vlam, oud-hoofd der school, oud-directeur der normaalschool en arrondissementsschoolopziener te Eindhoven (Eindhoven 1898) ↩︎
14. Hun graf zou er staan tot 2021. Het is niet duidelijk of het graf geruimd wordt of mag blijven bestaan. ↩︎