Sebastianus was niet onze enige grondlegger. Ook Maria Verleuffel, zijn vrouw, was onze voormoeder. En zij was vanwege haar familie geen onbekend persoon in Tongerlo. Haar vader was namelijk lid van de plaatselijke kolveniersgilde, en bracht het zelfs tot hoofdman, die enkel verantwoording moest afleggen aan de heer van Tongerlo, de prelaat, abt van de abdij Onze-Lieve-Vrouw. Maria’s dooppeter was secretaris van Tongerlo, een van de hoogste ambten in het dorp. Haar neef Norbertus werd in 1673 eveneens hoofdman van de gilde.
Samen met Sebastianus en enkele van haar te vroeg overleden kinderen, ligt zij begraven in het schip van de kerk.

Wie waren de Verleuffels dan? ( de naam Verleuffel is gebruikt als referentienaam, want er bestonden in die tijd voor dezelfde families verschillende varianten op hetzelfde thema: Verleuffel, van Luffel, van Luefele, ….). In de dorpen rondom woonden eveneens Verleuffels, en het is opmerkelijk hoe de naamsverschrijingen evolueren met de tijd. Bvb. in Eindhout¹ vinden we o.a. Adriaen Van Leeuffvelt of Van Leughvelt (getrouwd met Anna Swinckels), Hendrick Van Leufsel, en Geetruijt Van Leeuffvelt, of Hendrick Van Leufsel en

De families Verleuffel waren een van de bekendste families in Tongerlo. Dat kon ook niet anders als de familie diverse pachthoeven van de abdij beheerden, en waar de leden tevens lid waren van de kolveniersgilde Sint-Norbertus. Hieraan besteden we aparte rubrieken.

Tijdens het onderzoek naar de families in Tongerlo valt al snel op dat er echte netwerken van onderling verwante families bestonden, vooral onder pachters van de abdijhoeven, die het maatschappelijk weefsel in Tongerlo bepaalden.

Soms vertellen de akten iets over leeftijd, afkomst, oorsprong, status of ambacht van de persoon bij een doopakte, een huwelijksakte, maar vooal bij een begraafakte.
Soms wordt er gewoon een naam en datum vermeld, en weinig meer. Maar in het geval van Sebastianus ontbreken vele akten, o.a. zowat alle doopakten van zijn kinderen. Hierdoor ontbreekt dan ook veel cruciale informatie over doop- of huwelijksgetuigen, die ons een tip zouden opleveren over bvb. de jeugd van Sebastianus en zijn zussen, of over de kinderen zelf.
Ook de historische archieven van de abdij bevatten nog veel ons onbekende gegevens, wat nog veel opzoekingswerk zal opleveren in de komende jaren.
Enkele reeds ontsluierde gegevens zijn o.a. het rekeningenboek van pastoor Verbraken, met de gedane betalingen aan Elisabetha Vlam, zijn dienstmeid, maar ook de deelname van Sebastianus aan verkiezingen voor bepaalde functies binnen de gilde.

Godschalk (ook wel: Goetschalck) Schellens, in 1656 getuige op het huwelijk van Maria en Bastiaen, is een invloedrijke figuur in Tongerlo. Maar omdat er in Tongerlo in elk gezin wel een Godschalk Schellens was, is het niet duidelijk wie welke leeftijd had. (volgens de heemkundekring is de 17e eeuw in Tongerlo nog onontgonnen terrein) Hijzelf, zijn oom of (groot)vader ligt dan begraven in de abdijkerk, een uitzonderlijk privilege, omdat hij een verwant was van de prelaat, en belangrijke persoon voor de gemeenschap binnen de abdij en van het dorp. Vóór de bouw van de parochiekerk, werden personen in dienst van de abt, abdij of van de heerlijkheden waar de abt van Tongerlo het bewind voerde, begraven binnen de abdijkerk.

akte Godschalk Schellens

24 augusti 1660 Sepultus est Godschalcus Schellens exequie celebrate sunt eodem die_S. Sepultus in Eccles. claustralis, nepos Rdi Dni prelati
Op 24 augustus 1660 is Godschalk Schellens, neef van onze E.H. prelaat, na de uitvaart op dezelfde dag begraven in de abdijkerk.

Die prelaat was Augustinus (doopnaam Franciscus) Wichmans, zoon van Godefridus Wichmans en Catherina vanden Eynde en gedoopt in de Sint-Jacobskerk te Antwerpen op 7 januari 1596. Waar hij zijn middelbare studies volgde, is onbekend. In elk geval heeft hij alle klassen van de Latijnse school doorlopen en studeerde hij te Leuven. Korte nadien vertrok hij naar Tongerlo.

De Schellens zijn talrijk vertegenwoordigd, alsook die andere verwante familie Bartholomeeus (Bertelmeus). In 1640 moesten enkele broers Bartholomeeus voor de drossaard van Westerlo verschijnen wegens hun aandeel in de dood van Jan Schellens na overmatig drankgebruik. De broers werden bijgestaan door o.a. Dirick en zijn vader Siardus Bertelmeus, familie van de Verleuffels (Dirick, voerman, is later hoofdman van de gilde van Sint Norbertus; Siardus was de huwgetuige van Norbertus Verleuffel, en ook omgekeerd). De betichten mochten zich niet meer in Tongerlo vertonen of wonen, tenzij bij gratie van de familie Schellens, en ze moesten 30 missen betalen, een wassen kaars van een 1/2 pond offeren aan het altaar van Sint-Sebastiaen in de parochiekerk van Tongerlo, en een geldboete betalen.

Ook Sebastiaen verscheen reeds voor de schout, niet als betichte maar als medevoogd van de kinderen van Bertel Verheijen, wiens vrouw is overleden. De rechterlijke voogd van de kinderen is Jan (Joannis) van Outsel, man van Elisabeth Goor². De schout moet in dit geval een alimentatievordering uitspreken ten behoeve van de kinderen van Bertel tot de leeftijd van 20 jaar, en het vruchtgebruik van de inboedel in zijn voordeel. De families Verheijen en Verleuffel onderhielden een nauwe band.

In 1685 was Norbertus Verleuffel naast hoofdman van de gilde eveneens Magister Mensae Spiritus Sancti³. De plaatselijke heer voor de heerlijkheid Tongerlo was de prelaat van de abdij; in dit geval was dat abt Hroznata Crils.

Norbertus was niet de eerste Verleuffel die een hoge functie bekleedde; ook zijn voorvader Henrick van Loeffel was H. Geestmeester in een telling van 1564, wat dus aanduidt dat reeds in de 16e eeuw, de familie Verleuffel een vooraanstaande familie was. En Gens (of Dens) van Loeffel was colonus domini, wat betekent dat hij pachter was van een hoeve van de abdij van Tongerlo, wat ook een zeker aanzien en welstand gaf.

Verleuffel, Verlueffel, Verleuffele, van Leuffel, Verluffel, Luffele of van Luffel (we komen de familienaam op telkens verschillende wijze tegen, maar het gaat om dezelfde familie.
Beide namen komen ook veelvuldig voor in beide heerlijkheden Tongerloo en Westerlo, die vandaag bestaan als de fusiegemeente Westerlo in de provincie Antwerpen.

Maria Verleuffel is het vijfde kind en de jongste dochter van Petrus Verleuffel (zoon van Petrus sr.) en Anna Huijbrechts/Huybrechts.

Grootvader Petrus was een zeer bekend persoon in zijn dorp of behoorde tenminste tot de notabelen gerekend te worden
In 1613 was hij deken van de Gilde van Sinte Norbertus. In 1630 schiet hij zich koning en in 1640 doet hij dat nogmaals. maar in 1631 is hij hoofdman van de Gilde. Petrus Verleuffel (sr) is dooppeter van Catharina de Vos, dochter van schout Joannes de Vos en Margaretha Veltackers. Hij zal overlijden op 27/02/1642. Zijn graf ligt binnen de parochiekerk.

Entiteit	Naam	Soeverein
Gemeente	Heerlijkheid TONGERLO	Prelaat van Tongerlo, abt Theodorus Verbraecken
Provincie	Hertogdom Brabant	Landsheer van Brabant: Filips IV
Land	Katholieke/Zuidelijke/Habsburgse Nederlanden	Koning Spaanse Rijk: Filips IV

Maria Verleuffel werd gedoopt te Tongerlo in de parochiekerk in 1635. Van haar doop ontbreken de akten van die periode.
Haar dooppeter was Cornelius van Beke/Beeck, schoonbroer van Petrus Verleuffel (jr). Cornelius was hoofdman bij het Gilde tot hij zich koning schiet in 1613, maar hij was ook actief in de Sint-Sebastiaansgilde, mogelijk vóór hij naar de ‘nieuwe schutters’ Sint-Norbertusgilde overging.
Haar doopmeter was Maria van Peer (dochter van Rutgerus van Peer, die kolvenier was, en eveneens begraven in de parochiekerk); zij werd op de doop vertegenwoordigd door Maria Huybrechts; zoals de naam al doet vermoeden, is dit een zus van Anna.

Het gezin Petrus Verleuffel en Anna Huijbrechts had vier kinderen:

• Petrus (gedoopt 11/04/1631), vernoemd naar zijn grootvader en dooppeter Petrus (sr). Hij overleed echter een goeie week later op 20/04/1631.
• Johannes (gedoopt 02/06/1632). Zijn doopmeter is een zus van zijn moeder: Catharina. Zijn dooppeter, Christophorus Laurentij/Laureys, wordt later de vader van Maria Laureys die in 1690 met zijn petekind Petrus Verleuffel trouwt). Johannes trouwt met Cornelia Jansen, maar hij overlijdt negen jaar later al op 30/01/1679.
• Petrus (gedoopt 1633) Hij trouwde met Joanna van Beeck. De secretaris van het dorp, Jacobus Wouters, was getuige. Zij kregen drie zoons.
  • Petrus trouwde in 1695 met Maria Laureijs: Anna de Vlam werd doopmeter van hun dochter hun dochter Anna Maria. Hun zoontje Jacobus was pas drie maand toen hij overleed op 19/08/1658.
  • Martinus (+29-09-1715) trouwde met Barbar(in)a Bartholomeus. Joanna Maria Minion was doopmeter van hun zoon Joannes Van Luffel. Weduwe Barbara hertrouwde met Petrus Simons.
• Catharina (gedoopt 11/10/1634)(haar doopmeter Dympna Wouters was de vrouw van Martinus Verleuffel, broer van vader Petrus.). Zij overleed op 11/02/1646 (ze was 12 jaar)
• Maria (gedoopt 13/11/1635)
• Guillielmus (gedoopt ca. 1637). Hij overleed op 10.02.1646.
• Petrus (gedoopt ca. 1651). Hij overleed op 8 jaar op 25/03/1660.

Martinus was ijzersmid,

Vader Petrus Verleuffel had ook een oudere broer Bartholomeus. Deze was getrouwd met Anna van Beke/Beeck (zus van Cornelius)
Zij kregen in 1635 een zoon Norbertus van wie Anna Huijbrechts de meter werd. De peter van Norbertus is eveneens dooppeter van Maria Verleuffel: Cornelis van Beeck, secretaris.
Ook Norbertus wordt opgenomen in de ‘Gulde van Sinte Norbertus’ en wordt er zelfs hoofdman verkozen op 14 mei 1673 als laatste van de Verleuffel-dynastie.
Norbertus is daarom ook begraven op 30 augustus 1688, als Hoofdman van de gilde van Sint-Norbertus, binnen de parochiekerk.
Het is vermoedelijk door zijn vriendschap met Norbertus dat Sebastianus de Vlamme kennis zal maken met Maria. Tenslotte was haar moeder de doopmeter van Norbertus.
Het is dan ook Norbertus, getrouwd met Catharina Schellens in 1657, die samen met zijn schoonvader Godschalk Schellens (beide gildebroeders van de Sint-Norbertusgilde), getuige zal zijn op het huwelijk van Maria en Bastiaen! Norbertus zal na het overlijden van Catharina hertrouwen met Anna Peeters.

Oom Martinus Verleuffel trouwde met Dimpna Wouters in 1621. Martinus overleed op 07/01/1648.
.
Zij kregen vier kinderen:

• Paulus (ged. 1625 en overleden op 06/03/1625)
• Elisabeth (ged. 1626)
• Paulus (jr.) (ged. 1629) [de eerste Paulus is dus reeds overleden]
• Johannes/Joannes (ged. 1633); hij overleed op 14/07/1636 (nog geen drie jaar oud)

Petrus Verleuffel, neef en naamgenoot van onze Maria’s vader, was getrouwd met Angela Cools. Zij woonden op hoeve Cools, niet ver van de de Uitschoolhoeve (Oevel). Deze Petrus overleed op 30/01/1657.
Zij kregen drie kinderen:

• Norbertus (gedoopt 1628)
• Vincentius (gedoopt 1631). Hij was het petekind van Anna Beckers/de Beckere, die getrouwd was met zijn oom Vincentius.
• Dympna (gedoopt 1633 en nog geen jaar later overleden op 22/05/1634)

Paulus jr., zoon van Petrus sr. en dus broer van Petrus jr., trouwde op 02 september 1635 met Joanna van Houte/Houdt/Hout (met ondertrouw in Westerlo).

• Deze Paulus was dan weer de vader van Godschalcus Verleuffel die in 1665 met Catharina Verhaert trouwde. Hun zoon Antonius overleed op 22/02/1679. Hun dochter Magdalena overleed op 03/05/1685. Godschalcus overleed op 15/06/1685. Paulus is de dooppeter van Anna Schellens, dochter van Godschalck.

Vincentius Verleuffel, broer van Petrus sr, (grootvader van Maria) was getrouwd met Anna Beckers/de Beckere in 1612. Vincentius overleed op 04/08/1664.
Zij kregen minstens vier kinderen, maar dit gezin werd zeer zwaar getroffen:

• Zoon Vincentius (gedoopt 1631) trouwde later op 01.02.1657 met Catharina Schellens. Daarna voltrekt zich een drama.
• Op 30/05/1636 overlijdt Petrus. De volgende maand op 11/06/1636 worden drie dochters ten grave gedragen: Magdalena, Maria en Susanna. Nog geen week later volgt ook zoontje Joannes op 20/06/1636. Twee dagen later op 22/06/1636 overlijdt Paulus en op 25/09/1636 volgt Norbertus. Waren zij ten prooi aan de pest gevallen?⁴
• Zes jaar later overleed dochter Catharina op kerstavond 24/12/1643.
• Hun jongste dochter Maria Verleuffel overleed op 10/01/1659.

Martinus Verleuffel, een broer van Petrus sr.; dat hij een zoon van Petrus is, blijkt uit een huwelijksakte uit 07/02/1640 waar beide als getuigen optreden en bij wie Martinus “filio eius” bij Petrus genoteerd staat). Er is nog een Martinus Verleuffel. Martinus was gildebroeder bij de ‘gilde van Sinte Norbertus’. Hij overleed op 17/06/1662.

Adriana Verleuffel, een zus van Petrus sr. overleed op 10/04/1627.
Er is ook een Dympna Verleuffel, vermoedelijk een zus van Petrus sr., vrouw van Joannes Goossens. Zij overleed op 20/03/1679.
Op 26/09/1762 overlijdt Elisabetha Verleuffel. Haar man heet Petrus Schroven. Zij zijn NIET de ouders van Siardus Schroven (ouders: petrus Schroeven, ex Zammel) en Maria Anna Hermans, zus van de abt Hermans). Deze Siardus wordt op 02/05/1784 hoofdman van de ‘gilde van Sinte Norbertus’. Het is de tijd van abt Godfried Hermans en de Boerenkrijg, maar als de Fransen onze contreien binnenvallen valt het doek over de abdij, en de gilden. Al die tijd houdt Siardus het rekeningenboek van de gilde verborgen. In 1821 start hij terug de gildetradities op, maar niets zal nog ooit hetzelfde zijn als vóór de Franse Tijd.

---

Maria is dus een plattelandsmeisje, maar misschien geen boerendochter. Haar familie heeft een uitgebreide kennissenkring onder de notabelen van Tongerlo, deels door de band met de gilde van Sint Norbertus, als door de familiebanden met notabelen uit het dorp, en de verbintenissen aan de abdij.

Hoe Sebastianus aan de familie werd voorgesteld, zullen we nooit weten: was hij al welgesteld door zijn ambacht of zijn voogden (hij was al wees op 11 jaar), of heeft hij zich opgewerkt in het dorp of daarbuiten? Is zijn dooppeter, Petrus Henssens, hoewel overleden vóór Michiel, van belang geweest in de verdere opvoeding van Bastiaen?

Dat Maria aan Sebastianus werd uitgehuwelijkt, kan zijn dat hij als een goede partij werd aanzien voor de dochter van Petrus en Anna.
Ze trouwden in Tongerlo op 6 juni 1656; zowel op hun ondertrouw als op hun huwelijk waren gildebroeders Godschalk Schellens en neef Norbertus Verleuffel getuige. Dit kan dan ook betekenen dat Sebastianus in de gilde was of zou worden aanvaard. Meteen kon hij zich dan ook tot de middenklasse van het dorp rekenen. Maria wordt gildezuster. Het is echter Norbertus Verleuffel die met zijn lange staat van dienst tot hoofdman zal worden verkozen. Op de stem van zijn vriend Bastiaen kon hij alleszins rekenen.

13 febr 1684
Sepulta est Maria verleuffel
uxor Sebastiani de vlam in ecclia
parochilali cum exequijs eodem die.

Op 13 februari 1684 is begraven Maria Verleuffel
echtgenote van Sebastianus de Vlam (neergelaten) in de parochiekerk
met de uitvaartplechtigheid op dezelfde dag

Maria is overleden op 13 februari 1684. Ze werd 49 jaar. De winter van 1683, die begon zes weken vóór de kerst deed na enkele weken vorst alle grote rivieren in Europa bevriezen. Die winter van 83-’84, was waarschijnlijk een van de koudste van het tweede millenium. Op 2 januari was zelfs de hele Vlaamse kustlijn bevroren tot twee mijl op zee. Eind januari vallen mensen neer van de kou op straat; de winkels blijven gesloten. in Antwerpen ligt de Schelde geheel dichtgevroren. Pas nu in februari begint de dooi in te treden. Op veel plaatsen is een tekort aan voedsel, maar die leidde niet tot een hongersnood. Nochtans is die lange koude winter Maria fataal geworden⁵.

1. Volkstelling Eindhout 1693 en 1709 ↩︎
2. (In 1709 was een zekere Jan van Outsel (74j?)nog knecht bij Jacobus de Bal) ↩︎
3. De Heilige Geestmeester, ook wel dismeester genoemd, was verbonden aan de Tafel van de Heilige Geest, het armbestuur zoals dat was ontstaan in de Nederlanden in de Middeleeuwen. De Heilige Geest werd toen gezien als de Vader der Armen. Anders dan de naam doet vermoeden was de Heilige Geestmeester geen kerkelijke, maar een wereldlijke functionaris. De Heilige Geestmeesters hadden tot taak het beheren van de bezittingen van de Tafel van de Heilige Geest (ook wel ‘Armendis’ of ‘Armentafel’ genoemd), zoals huizen en voorraden graan, en het houden van toezicht op de uitdelingen van bijvoorbeeld brood aan de armen.
   De Heilige Geestmeesters werden aangesteld en beëdigd door de stedelijke magistraat of, als het een heerlijkheid betrof, door de plaatselijke heer. In het laatste geval waren de Heilige Geestmeesters lid van het dorpsbestuur en betrokken bij beslissingen over belangrijke dorpsaangelegenheden. Er waren in elk dorp altijd twee Heilige Geestmeesters. In België is deze functie vergelijkbaar met de begeerde voorzitterszetel van het gemeentelijke OCMW (Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn). ↩︎
4. De begraafakte maakt hier geen melding van de pest (zoals eerder wel gebeurde, maar het heeft er alle schijn van. ↩︎
5. Extra bron over de harde winter van 1683-84: http://www.pastpresented.info/frost1683.htm ↩︎