Entiteit	Naam	Overheid
Gemeente	Merksem	Burgemeester
Provincie	Antwerpen	Gouverneur
Land	Koninkrijk België	Koning Leopold I

Josephina Catharina De Vlam. Joséphine is geboren te Merksem op 15-02-1860. Zij wordt de enige dochter van vier kinderen ten huize De Vlam-Avonts.

Op 24-06-1884 huwt Josephine met Jan van Dijk. Johannes Adrianus van Dijk is geboren te Ginneken en Bavel (NL, NB) op 6-06-1857 als zoon van Antonius van Dijk¹ (geboren te Ginneken in 1830) en van Adriana Cornelia Baaijens (geboren te Ginneken in 1833). Jan wordt houthandelaar en aannemer, en hij maakt opmerkelijk snel naam en faam in Antwerpen. Hij gebruikt dan steevast een nieuwe familienaam “van Dijk-de Vlam”Het gezin gaat na het huwelijk in Antwerpen in de Provinciestraat-Noord² wonen (nr 53 in 1885; nr 120 in 1899).

Eens hij aankomt in België wordt hij geregistreerd in het Vreemdelingendossier op 1-05-1883. Als vreemdeling in België wordt van Jan jaarlijks een verslag opgemaakt door de Vreemdelingenpolitie van Antwerpen, met een lijstje van kleine gebeurlijke boetes, bvb. het hinderen van het verkeer of het niet verlichten van de werfstellingen op de openbare weg. In 1899 zal hij zijn aanvraag indienen tot naturalisatie tot Belg³.

Het jaar na hun huwelijk is Joséphine’s vader, Jules De Vlam, overleden.

Uit dit huwelijk zijn zeven kinderen geboren; de kinderen kregen de nationaliteit van hun vader (Ook Joséphine kreeg de Nederlandse nationaliteit door haar huwelijk volgens de bestaande wetten)⁴:

1. Maria Antonia Juliana van Dijk. Nette is geboren te Antwerpen op 8-01-1887. In 1940 diende zij een aanvraag in tot naturalisatie⁵. Zij woonde toen in Antwerpen in de Lange Leemstraat 172, het ouderlijk huis.

2. Cornelia Constantia Adriana van Dijk. Nelly is geboren te Antwerpen op 7-11-1888. Zij is getrouwd met arts-geneesheer Hilaire De Wilde. Hilaire is geboren te Kalken (Dendermonde) op 23-03-1887 als zoon van Sylvain Hypolite de Wilde en van Marie Albine Verstraete. Hilaire is overleden te Berchem op 23-02-1959. Nelly is later overleden te Antwerpen. Uit dit huwelijk zijn geen kinderen bekend.

3. Maria Gerardina Gudula van Dijk. Maria is geboren te Antwerpen op 8-01-1890. Op 20-01-1915 is zij getrouwd te Ginneken en Bavel (geboortedorp van haar vader in Noord-Brabant, NL) met Antonius Franciscus Adrianus van Genabeek. Antoon is geboren te Breda op 30-03-1886 als zoon van Johannes Antonius Petrus van Genabeek (geboren te ’s Hertogenbosch) en van Johanna Catharina Maria Vriends (geboren te Breda). Zij woonden op de Grote Markt nr 3 te Breda. Antoon werd timmerman. Op 24-03-1907 gaat hij twee jaar inwonen in de Lange Klarastraat te Antwerpen en werkt hij als bouwkundige. Dan verhuist hij twee jaar naar de Legrandlaan te Elsene (BHG) tot 1911. Op 1-2-1915 woont het koppel in de Moonsstraat 37 te Antwerpen; hun wettelijke verblijfplaats is de Wilhelminastraat 96 te Ginneken⁶ (NB, NL).

Antoon, alias Antoine, werd bouwkundige-aannemer en (in 1930) beheerder van de uitvoeringswerken van de firma van Dijk-de Vlam.

Het echtpaar is in de Moonsstraat blijven wonen tot de dood van Antoine op 23-07-1945. Maria was toen al overleden op 5-11-1939.

Uit dit huwelijk worden vijf kinderen geboren:

• Antoine Louis Joseph Jean van Genabeek. Hij is geboren te Antwerpen op 9-12-1915 en was geneesheer van beroep. Hij is getrouwd met Daisy Biemans⁷. Daisy is geboren te Edegem (ANT) op 1-07-1919. Beide zijn overleden. Uit dit huwelijk zijn vijf kinderen geboren, maar hier trekken we de lijn.
• Simonne Adrienne Wilhelminae Jeanne van Genabeek. Simonne is geboren te Antwerpen op 17-07-1917. Zij is getrouwd met Jean Goevse. Over dit koppel en of er kinderen zijn geboren is niets bekend.
• Paul Antoine Henri Marie van Genabeek. Paul is geboren te Antwerpen op 1-08-1919. Op 26-01-1938 werd aan Paul de nationaliteit Belg toegekend⁸; hij is geboren en nog steeds wonende in de Moonsstraat 37. Hij werd priester bij de Kapucijnen; zijn professie was te Antwerpen op 17-09-1946 en droeg als naam ‘Athanasius van Antwerpen‘. Later werd hij directeur van het natuurwetenschappelijke Centre Grégoire Fournier in de abdij van Maredsous (Denée, NAM).
• Denise Hilaire Georgette Marie van Genabeek. Denise is geboren te Antwerpen op 23-03-1923. Zij is getrouwd met Henri Biemans, Verder is over dit koppel of eventuele kinderen niets bekend.vermoedelijk de broer van Daisy Biemans en geboren te Edegem. Verder is over dit koppel of eventuele kinderen niets bekend.
• Yvonne Nelly Georgette Marie van Genabeek. Yvonne is geboren te Antwerpen op 8-10-1924. Verder is over haar niets bekend.

4. Christina Ludovica Florentina van Dijk⁹. Christine is geboren te Antwerpen op 16-03-1891. Tussen 17 en 30¹⁰ april 1920 is zij getrouwd met Léon Edmond Charles Lesne, handelaar in koloniale waren.

Léon¹¹ is geboren te Antwerpen op 23-06-1892 als zoon van Charles Victor Lesne¹² en van Adeline Marie Jeanne Damman¹³ . Léon is omgekomen tijdens Duitse luchtbombardementen op de stad op 20-01-1945.

Uit dit huwelijk zijn vijf kinderen geboren:

• Andrée Marie Josephe Charles Henri Lesne (1921-2003). Andrée was getrouwd met Fernand Crombecq (1918-1986)
• Edmond Adrien Marie Adeline Lesne (1922-1928)
• Monique Jeanne Hilaire Marie Lesne (1923-1980). Monique was getrouwd met Emile Vervliet (Luik, 1927-1978)
• Geneviève Antonette Joséphine Marie Lesne (1926-2012). Geneviève was getrouwd met Robert Verschelde (1923-2013)
• Christiane Lesne (1931-1987). Christiane was getrouwd met Maurice Raes. Hun kleinkinderen hebben J. E. Buschmann als beroemde voorvader. J.E. Buschmann van de gelijknamige drukkerij en uitgeverij deed zijn naam alle eer aan met zijn leuze: “Al wat de Boschman plant, gedije voor het land” De boeken met grafschriften van P. Génard, de boeken van hendrik Conscience, … werden hier gedrukt en uitgegeven.

5. Henricus Josephus Bernardus van Dijk. Henri (*) is geboren te Antwerpen op 20-05-1892. Toen WO I uitbrak was hij 22 jaar¹⁴. Henri sneuvelde op 2/06/1918 te Woesten (West-Vleteren, WVL). Hij werd in die periode begraven op het kerkhof van Woesten en werd later op verzoek van de familie dichter naar huis overgebracht. Zijn graf met de naam Henri-Joseph-Bernard Van Dyk bevindt zich in het Schoonselhof te Wilrijk op het ereperk 1914-18, lijn 23, nr.41.

6. Cornelius Aloysius Eduardus van Dijk. Louis (*) is geboren te Antwerpen op 21-06-1894. Toen WO I uitbrak was hij 20 jaar.

Louis heeft net als zijn oudere broer zijn sporen verdiend tijdens WO I. Hij werd dan ook terecht vereerd met het Vuurkruis (l.) en met het Oorlogskruis met palmen (r.). Meer dan een vermelding in het guldenboek der Vuurkaart vinden we niet:

Wat verder deze pagina [zie (*) Henri en Louis van Dijk tijdens De Groote Oorlog 1914-1918] lees je alles over de mobilisatie, hun militaire inzet en de toegekende eretekens van beide broers (voor Henri postuum).

Louis werd houthandelaar zoals zijn vader. Hij is getrouwd met Maria Madeleine Joseph Romanie Witdoeckt. Zij is geboren te Brugge op 25-12-1898 als dochter van Joseph Alphone Witdoeckt en van Romanie vandenbroecke. Zij is overleden te Antwerpen in 1999 (100 jaar geworden!).

Alphonse Witdoeckt, de 10 jaar jongere broer van Joseph, opende een witgoedzaak in de Steenstraat 28. Marie, de oudste dochter van Alphonse, opende in de jaren ’60 een eigen witgoed-zaak in Oostende (Wittenonnenstraat 9); na WO II overleed zij, en erfde haar broer Albert de zaak; het is een Witdoeckt NV sinds 1971. Dat verhaal lees je hier: https://www.deplate.be/system/files/bijlagen-pdf/Witdoeckt.pdf

7. Gabriel Ludovicus Carolus Maria van Dijk. Gabriel is geboren te Antwerpen op 11-11-1897. Toen WO I uitbrak was hij 16 jaar.

Tussen 17 en 30 april is hij getruwd met Flora Cootmans. Flora is geboren te Nice (FR) op 4-06-1898. Zij is op 29-01-1980 overleden te Anrésy nabij Parijs (FR)

Na de geboorte van zijn jongste kind Gabriel bracht Jan zijn handelszetel over naar de Lange Leemstraat 116 (begin jaren 1900).

(*) Twee zonen Henri en Louis van Dijk hebben zich ook voor het vaderland verdienstelijk gemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog. Voor die verdienste werden zij als oorlogsveteraan opgenomen in het Guldenboek der Vuurkaart. Hier lees je er alles over in het bijgevoegd bestand over Henri en Louis:

Jan van Dijk overlijdt te Merksem op 12-12-1936.

Joséphine heeft nog de Tweede Wereldoorlog meegemaakt; het gezin van Dijk-de Vlam woonde toen al in de Lange Leemstraat 172.

Joséphine overlijdt (enkele maanden na de WO II in Europa) op 29-12-1945 te Merksem.

Het echtpaar ligt begraven op het Schoonselhof te Wilrijk.

Op het Schoonselhof te Wilrijk was een concessie aangevraagd door Henri van Dyk. Of deze verwant is aan onze familie van Dijk is nog niet duidelijk. De overledene is onbekend en lag op 1-01-1927 op perk L, vak 25 met een concessie van 15 jaar (concessienummer 2051).

1. Of de familie van Dijk verwant is met die van Teteringen is nog niet duidelijk. De molen van Teteringen (met herberg van A. van Dijk in 1796). ↩︎
2. Anno 2020 heet de straat Provinciestraat. ↩︎
3. De wet van 6 augustus 1881 versoepelde de staatsnaturalisatie ingrijpend. De toegang tot de Belgische nationaliteit met volledige politieke rechten werd voor immigranten minder exclusief. Uitzonderlijke diensten verleend aan het land werden niet meer vereist. De staatsnaturalisatie werd ruimer opengesteld voor inwijkelingen. In de memorie van toelichting werd de noodzaak onderkend om vreemdelingen, geboren in het buitenland die zich gevestigd hadden in België, ook politiek te integreren. Het werd als in het belang van het land beschouwd om de vreemdeling te assimileren ‘en faisant cesser l’antagonisme qui peut exister entre ses intérêts matériels et sa situation politique’. De katholieke oppositie vreesde echter een toevloed van niet-katholieken die op het politieke (lees: liberale) beleid zouden kunnen wegen. Vooral Antwerpen was beducht voor de Duitse inwijkelingen. De Duitse negentiende-eeuwse migratie naar België was immers niet zozeer een overlevingsmigratie van (ongeschoolde) arbeidsmigranten, maar vooral een verbeteringsmigratie van kenniswerkers, handelaars en ondernemers. De wet versoepelde de voorwaarden voor de staatsnaturalisatie ingrijpend. Voor de alleenstaande immigrant lag de lat nog hoog: een naturalisatieverzoek kon enkel vanaf de leeftijd van 50 jaar en na een verblijf in België van minimum 15 jaar. De ongehuwde immigrant zou immers nog sterk verbonden zijn met het land van oorsprong en steeds het idee van terugkeer koesteren. Dit zou veel minder het geval zijn voor de gehuwde immigrant. Indien deze vreemdeling gehuwd was met een Belgische vrouw en uit dit huwelijk kinderen had, was zelfs een verblijfsduur van vijf jaar al voldoende, want zijn echtgenote stond immers garant voor een loyaliteit aan de Belgische natie. In 1881 was het parlementair kiesrecht nog steeds afhankelijk niet alleen van leeftijd, geslacht en nationaliteit, maar ook van de betaalde belastingen. De grondwetsherziening van 1893 schrapte deze vereiste en het aantal kiezers liep toen op tot 1.370.687 kiezers of 22 % van de bevolking. Met het universeel mannelijk stemrecht met de meervoudige stem had iedere mannelijke burger vanaf 25 jaar minstens één stem. De politieke democratisering maakte dat de staat van Belg aan belang won. De regering stelde in de memorie van toelichting van de kieswet van 1894 terecht dat ‘voor vele burgers het belang van het bezitten van de Belgische nationaliteit nog maar net was ontstaan’. De nationaliteit van alle inwoners van België werd voor het eerst bevraagd door de volkstelling van 1890: de officiële bevestiging dat nationaliteit voor de overheid het nieuwe ordende principe van de sociale werkelijkheid was, wat voordien van geen belang was. Dat het maatschappelijke leven zich steeds meer richtte op de nationaliteit maakte voor (gevestigde) vreemdelingen dat hun buitenlandse nationaliteit een nadeel werd. . Zo mochten vanaf 1891 vreemdelingen geen bestuursleden van beroepsorganisaties meer zijn en in 1897 moesten niet-Belgische officieren bij de burgerwacht en het leger hun graad inleveren. [bron: Myria.be] ↩︎
4. Voortbouwend op noot 1: De vrouw van Belgische origine – zij had immers bij het huwelijk de nationaliteit van haar echtgenoot moeten aannemen – kreeg hiermee een actieve rol toebedeeld in haar familiale re-integratie in de Belgische natie. De afhankelijke positie van de vrouw ten opzichte van haar man op het vlak van de nationaliteit kreeg reële consequenties voor het leven van deze vrouwen in 1918. Het natiebegrip van de negentiende eeuw sloot de vrouw uit. Aansluitend bij de doctrine van het juridisch onvermogen van de vrouw was in België de nationaliteit van de vrouw een afgeleide van die van haar man. Zo namen Belgische vrouwen die een vreemdeling huwden, automatisch de nationaliteit van hun man aan. De aarzelende initiatieven in het begin van de twintigste eeuw om vrouwen individuele rechten te verlenen, kwam in het nationalistische klimaat van de bevrijding in een stroomversnelling terecht. In de nationaliteitswetgeving leidde dit tot een ingrijpende wijziging. Deze dochters van België wilden België niet opgeven en creëerden door hun acties een ware gendercrisis. Een crisis die Belgische vrouwen een onafhankelijke nationaliteit opleverde in de nationaliteitswet van 1922. Belgische vrouwen verloren bij een huwelijk met een vreemdeling nog steeds automatisch hun Belgische nationaliteit, maar indien ze binnen zes maanden na het huwelijk hiertoe een eenvoudige verklaring aflegden, konden ze hun Belgische nationaliteit behouden. Ook indien zij haar Belgische nationaliteit verloor doordat haar echtgenoot vrijwillig een buitenlandse nationaliteit verwierf, kon een gehuwde vrouw Belg blijven mits een verklaring hieromtrent binnen zes maanden na de nationaliteitswijziging. De nationaliteitswet van 1922 betekende de doorbraak voor de vrouwelijke individualiteit. [bron: Myria.be] ↩︎
5. De aanvraag gebeurde op 9-12-1940, conform de wet van 14-12-1932. De agitatie tegen kandidaat-Belgen resulteerde sinds 1938 in een verstrenging van de naturalisatiewetgeving. Het minimumverblijf voor de gewone naturalisatie werd verdubbeld van vijf naar tien jaar en voor de staatsnaturalisatie was 15 jaar verblijf vereist. Voor de parlementaire commissie die het wetsvoorstel behandelde was dit noodzakelijk om zich te kunnen verzekeren dat de opslorping of de volledige assimilate voltrokken was. Deze nieuwe vereiste van assimilatie leidde tot een procedure waarbij een meer essentialistische kijk op het Belg-zijn werd gehanteerd. Zo werd systematisch het sociale milieu waarin kandidaat-Belgen vertoefden en hun talenkennis, opvoeding en onderwijs onderzocht om het volledig opgaan van deze kandidaat-Belgen in de Belgische bevolking te kunnen verifiëren. Bij het nieuwe verslag hoorden de lokale autoriteiten aandacht te besteden aan ‘kennis van onze landstalen, graad van assimilering in België en de nationale of vreemde opvoeding der kinderen’. De etnoculturele assimilatie werd een belangrijk criterium om de Belgische nationaliteit al dan niet toe te kennen. De oude hindernissen werden zelf verhoogd. De aanvraag werd steeds duurder. In 1934 werden de nominale kosten voor de gewone en staatsnaturalisatie opgetrokken tot respectievelijk 10.000 en 5000 Belgische Frank, wat (anno 2013) respectievelijk 4339 en 8678 Euro betekent. De hoge kosten schrikten veel kandidaat-Belgen af. Verschillende verzoekers moesten zelfs hun aanvraag intrekken omdat ze deze kosten niet konden betalen.
   Alhoewel de verplichte sociale zekerheid elke werknemer, ongeacht nationaliteit, in de verzorgingsgemeenschap opnam, werd de verblijfswetgeving van 1938 afgestemd op de Belgische arbeidsmarktnoden….de verplichte pensioenverzekering leidde, ondanks het feit dat alle werknemers, ongeacht hun nationaliteit dezelfde bijdragen betaalden, tot een heel wat lager pensioenbedrag voor vreemdelingen dan voor Belgen. De Belgische overheid reserveerde immers haar subsidies aan het pensioenstelsel tot de gepensioneerden van Belgische nationaliteit. ↩︎
6. Dit huisnummer Wilhelminastraat 96 bestaat niet meer te Ginneken. ↩︎
7. De illustere familie Biemans te Edegem. ↩︎
8. Krachtens de Wet van 15 mei 1922 en het K.B. van 14-12-1932. ↩︎
9. Veel materiaal over de familie van Dijk werd aangeleverd door Julie Buschmann, een nazate van de befaamde Antwerpse drukkerij Buschmann. Hun boeken werden ook aangewend om de familie de Vlam en hun entourage in kaart te brengen tijdens het Ancien Regime. ↩︎
10. De akten na 16 april 1920 zijn nog niet (digitaal) beschikbaar. ↩︎
11. In het vreemdelingendossier van Antwerpen vinden we een immigrant Léon Lesne terug (voorvader van onze Léon?) met referentienummer 50678 voor de periode 1840-1885. ↩︎
12. Charles Victor Lesne is geboren te Cambrai (FR) op 29-10-1852 en overleden te Antwerpen op 1-05-1928. ↩︎
13. Adelina Maria Joanna is geboren te Antwerpen op 14-08-1866 als dochter van Eduardus Ludovicus Joannes Damman (geboren te Antwerpen), commissaris in goederen, en van Maria Josephina Van der Schrieck(geboren te Antwerpen). Adéline vroeg en verkreeg op 17-05-1928 de hoedanigheid van Belg. Ze was tenslotte getrouwd met een Fransman en verloor dan automatisch als rechten als Belg. ↩︎
14. Voortbouwend op noot 1 en 2: De katholieke partij, sinds 1884 aan de macht, besliste slechts in 1909 het lotelingensysteem in te ruilen voor een beperkte, persoonlijke dienstplicht. Eén zoon per gezin moest dienen. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, in 1913, stemde het parlement voor de persoonlijke dienstplicht. België stelde hiermee de plichten van het burgerschap op gelijke voet met die van haar buurlanden. Deze wetswijzigingen hadden een niet-controversieel karakter, ze steunden op een consensus in het Parlement. Het waren niet enkel progressieve kamerleden die pleitbezorgers waren voor een ruime interpretatie van de voorzieningen voor nationaliteitsverwerving in het Burgerlijk Wetboek. Ook een conservatief kamerlid als Woeste stelde dat een vreemdeling geboren in België de facto een Belg was. In de kieswet werd de clausule opgenomen dat elkeen geboren in België uit een vader geboren in België, Belg was. Enkel mits bewijs dat het om een vreemdeling ging, konden de gemeentelijke autoriteiten de staat van Belg en dus het kiesrecht weigeren. De Belgische nationaliteit zou automatisch toegekend worden aan vreemdelingen geboren in België die er vijf jaar voorafgaand aan hun meerderjarigheid hadden verbleven. [bron: Myria.be] ↩︎