Wie al eens in Bokrijk, het grootste openluchtmuseum1 in de Lage landen en misschien wel in Europa, is geweest, heeft er zeker al eens binnengelopen, of de afgelopen jaren zijn of haar kinderen een activiteit laten uitvoeren in de schuur zoals pottenbakken, brood bakken, leder bewerken, enz… of de dieren op het erf gaan aaien. Reeds vele jaren loop ik die boerderij binnen, onwetende dat een van mijn voorouders hier heeft gewoond. Want weinigen weten dat deze hoeve, die in 2022 is gerestaureerd, ooit gepacht werd door Petrus Verleuffel. Welke Petrus Verleuffel, dat zoeken we nog uit, want er waren twee neven met dezelfde naam die met een paar jaar verschil getrouwd zijn; de ene trouwde met Angela Cools2 (met de schout Joannes de Vos als getuige), de andere met Anna Huijbrechts, moeder van onze Maria Verleuffel; onze Peter dan dan weer de dooppeter van dezelfde schout Joannes de Vos. Hoe dan ook, deze families waren nauw verwant. Een andere theorie is dat Petrus na overlijden van Angela (meestal in het kraambed) is hertrouwd met Anna Huijbrechts, wat de nauwe relatie met de schout kan verklaren. Hiervoor ontbreken te veel DTB-akten die duidelijkheid kunnen leveren.
Onder meer door ons onderzoek is de Uitschoolhoeve opnieuw in de belangstelling gekomen, zowel in Bokrijk zelf als door de heemkundige kring van Westerlo, van wie een medelid eveneens voorouders op deze hoeve had, nl. de familie T’Sijen, die de laatste generaties leverde op deze hoeve, vóór hij uiteindelijk, behoed voor teloorgang en onder impuls van kanunnik Milo Koyen, als een van de eerste hoeven in de jaren 1960 , verhuisd werd naar Bokrijk3.
Petrus Verleuffel pachtte de hoeve 6 jaar; hij trouwde met Angela Cools en ging toen in de hoeve Cools wonen, dus nam Christophorus Laureijs4 de pacht over gedurende 22 jaar (zijn jongste dochter Maria trouwde in 1695 met Petrus Verleuffel (zoon van Vincentius5, en kleinzoon van de vorige Petrus; hun dochter Anna Maria Verleuffel werd het metekind van Anna de Vlam op 23 nov 1700), waarna Peter Verachtert6 (zoon van meier Michiel) de nieuwe pachter werd. Die eerste twee pachters waren eveneens lid van de Sint-Norbertusgilde. De mogelijkheid bestaat dat de gelijknamige zoon van Christophorus (Stoffel) Laureijs (+27.03.1726; hij was op 06.02.1671 getrouwd met Waldetrudis Mertens (+22.10.1676), en op 24.02.1677 getrouwd met Anna Verachtert +17.07.1710) het bedrijf verderzette, maar dat is uit de archieven niet duidelijk. De Verachterts leverden de hoogste ambten in Oevel (Michiel, Willem, Peter zijn alle meier geweest) Peter Verachtert was drossaard (1687, 1692, 1696), schepen (1688), kapelmeester (1689) en meier van Oevel (eed afgelegd op 25-09-1696)7. Alle achtereenvolgende pachters in die tijd hadden wel een of andere familiale verwantschap met de Verleuffels. De zoon van Peter Verachtert (drossaard, meier, schepen van Oevel) noemde zich M(eeste)r Jan t’Sijen. Peter’s broer Cornelis en zijn zoon Joannes (Jan); zij maakten ook deel uit van de Sint-Norbertusgilde onder Norbertus Verleuffel en met Sebastianus de Vlamme. Zijn andere zoon Sebastiaen Verachtert was getrouwd met de dochter van Petrus T’Sijen, Elisabeth. De families Laureijs, t’Sijen en Verachtert verkochten ook gronden en een huis onder elkaar op “d’ Uijtschoel8“
Peeter T’Seijen is overleden in 1695; hij was in 1643 in Oevel getrouwd met Henrica (Henricxke) De Roij (+1706); hun zoon Dielis T’Sijen9 werd schepen in Oevel (zijn zoon heette ook Peter T’Sijen). Hun andere zoon Elias zette het bedrijf op de Uitschoolhoeve verder.
Dat Petrus Verleuffel pachter was van de Uitschoolhoeve bleek eerst na een doorlichting van de Meetboeken van Tongerlo. Meetboeken zijn als het kadaster van de gemeente, die de locatie, type en grootte van het gemeten goed beschreef. Hierna volgt een pdf die op sommige smartphones of tablets niet getoond kunnen worden.
- Naast Bokrijk bestaat ook in Arnhem (NL) een gelijkaardig Nederlands openluchtmuseum. ↩︎
- Vincentius Verleuffel nam de hoeve Cools over, blijkt uit de Meetboeken van 1638. Ook bezat hij huis, schuur, hof en land ter hoogte van de hoek Wimpstraat/Hondseinde ↩︎
- Een opmerkzaam oog zal vaststellen dat bij vergelijking met de oude foto’s de achterdeur en raam zijn verwisseld. Het is nog niet duidelijk of dit om praktische redenen is gebeurd of een foutje in de heropbouw. ↩︎
- Christoffel Laureijs werd in 1632 de dooppeter van Joannes, zoon van Petrus jr. en Anna Huijbrechts ↩︎
- Het gezin Vincentius verleuffel woonde volgens de meetboeken in hoeve Cools. ↩︎
- Zijn dochter Catharina Verachtert trouwde in 1663 met magister Jacobus Meulders, schoonbroer van secretaris Wouter de Bal en (net als Sebastianus de Vlam) schepen in 1671 . Zijn andere dochter Anna Verachtert trouwde in 1677 met Christophorus Laureijs (+1726), weduwnaar van Waldetrudis Mertens (X1671+1676). ↩︎
- Goedenisboek Oevel 1687-1709 ↩︎
- Goedenisboek Oevel 1687-1709 ↩︎
- Goedenisboek Oevel 1687-1709 ↩︎
Hierna nam ik contact op met de archivaris van Bokrijk, en kreeg ik alle gegevens die over de hoeve bekend zijn; enkele van die gegevens zijn relevant om weer te geven, bvb. dat de Uitschoolhoeve een van de rijkste pachthoeven was:
De Uitschoolhoeve wordt dan ook gerekend tot de oudste maar tevens de rijkste pachthoeve van de abdij van Tongerlo. Bovendien waren de pachters van Tongerlo niet noodzakelijk kleine keuterboeren, maar konden zij ook behoren tot de lokale elite van de heerlijkheid waar zij woonden.
Petrus Verleuffel pachtte vanaf 1627 een andere hoeve in dezelfde buurt, maar het is niet duidelijk welke eerst Ten Bosch of Ter Heyden. Hiervoor dient nog onderzoek gedaan te worden binnen de archiefgegevens over die hoeven.
Wil je meer te weten komen over de pachters van de Uitschoolhoeve uit Oevel? Lees dan hier het volledige onderzoeksrapport, of bezoek de Uitschoolhoeve in Bokrijk!
